Informacja dotycząca zakończonego programu przesiewowego w kierunku
raka płuca i planów jego kontynuowania

Rak płuca stanowi główną przczynę zgonów nowotworowych u obu płci na świecie (1).
Przyczyna tego stanu jest fakt, iż 80% przypadków raka płuca jest rozpoznawanych w stadium
klinicznym 3. i 4. tzn., z definicji nie może podlegać radykalnemu leczeniu operacyjnemu.
Jedyną potwierdzoną metodą wykrywania wczesnego raka płuca – w stadium klinicznym 1. i 2.,
kiedy pacjent może być operowany – jest niskodawkowa tomografia komputerowa (NDTK) w
grupie o zwiększonym ryzyku zachorowania (2).

Ryzyko to określone jako:
1. wiek 55 lub 50 lat do 74 roku życia
2. całkowita konsumpcja tytoniu wynosząca 20 lub więcej paczkolat
3. okres abstynencji tytoniowej nie dłuższy niż 15 lat w chwili rekrutacji do programu
przesiewowego.
W powyższej grupie osób, na którą przypada ok. 60% zachorowań na raka płuca,
przeprowadzw się seryjnie, w odstępie jednorocznym nskodawkową tomografię komputerową
(3).

Skuteczność tego podejścią wykazały dwa duże badania kliniczne – amerykańskie NLST (4)

ieuropejskie NELSON (5). W obu badaniach randomizowanych, które trwały ponad 5 lat i wzięło
wnich udział lącznie ok. 68 tys. uczestników, wykazały zmniejszenie śmiertelności w grupie
interwencyjnej (seryjne NDTK) odpowiednio ponad 20% i ok. 26%, z tym, że w grupie kobiet
badania NELSON redukcja śmiertelności sięgnęła 40%.
W Polsce badania przesiewowe w kierunku raka płuca rozpoczęły się w 2008 roku w
Szczecinie, po czym ośrodki w Poznaniu, Warszawie, Gdańsku i Zabrzu prowadziły badania
pilotażowe lokalnie.
W latach 2020 – 2023 przeprowadzono w Polsce badanie przesiewowe ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego (IP Ministerstwo Zdrowia, Program Operacyjny Wiedza
Edukacja Rozwój – POWER), które umożliwiło przebadanie ponad 18,5 tysięcy uczestników
przez 6 regionalnych centrów, w których pracowało 28 tomografów komputerowych. Integralnym
elementem programu była profilaktyka pierwotna – działania antytytoniowe. Wszystkie dane są
zgromadzone w relacyjnej bazie danych w chmurze, w której zaimplementowano algorytmy
sztucznej inteligencji. Całość bazy i jej funkcjonowanie stanowi oryginalne, przetestowane
polskie rozwiązanie, które jest zunifikowane dla całego kraju.

• Obecnie trwa analiza dużego zbioru danych (bigdata), który został wygenerowany.
  Warto podkreślić, że badanie niskodawkowe klatki piersiowej choć jest nacelowane wykrycie
  wczesnego raka płuca, daje dużo większe możliwości diagnostyczne. wiadomo bowiem, że w
  trakcie tego badania można określić stan tętnic wieńcowych (CAC score), zawwansowanie, a
  przynajmniej obecność przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) – nasilenie rozedmy
  i/lub przewlekłego zapalenia oskrzeli. Dodatkowo można wykryć choroby nerek, choroby
  śródmiązszowe płuc, schorzenia tarczycy, schorzenia aorty (tętniaki), guzki (raki) piersi,
  osteoporozę oraz guzy śródpiersia, zmiany w nadnerczach i trzustce (6). Fakt wczesnej
  diagnostyki różnych narządów klatki piersiowe, a także, częściowo, jamy brzusznej i szyi,
  powoduje, że według danych z analizy aktuarialnej w Stanach Zjednoczonych, jest efektywme
  kosztowo, bardziej niż kolonoskopia w przesiewie w kierunku raka jelita grubego (7).
  Obecnie polski program przesiewowy, który o początku miał status Programu polityki
  Zdrowotnej i został pozytywnie zaopiniowany przez Komitet Przejrzystości Agencji Oceny
  Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) oraz zaaprobowany przez Prezesa tejże
  Instytucji, stanął przed dylematem jak finasować go w przyszłości,
  Biorąc pod uwagę jego relatywnie niewielki koszt, tj. ok. 750zł/osobę/rok (po korekcie w
  stosunku do ceny z zapytań ofertowych MZ w roku 2019) oraz fakt uzyskiwania wielu danych w
  zakresie prewencji i profilaktyki różnych schorzeń, naturalnym byłoby włączenie go
  finansowania go przez ubezpieczyciela krajowego (NFZ).
  Na razie doszło do tego w 3 krajach, tj. Stanach Zjednoczonych (2015), Chorwacji i Australii (ok.
  6 miesięcy temu).
  Poziom zaawansowania przygotowań do badań, jakie zostały już przeprowadzone
  Polsce, jest bardzo zróżnicowany w krajach UniiEuropejskiej. Tym niemniej dyrektywa Komisji
  Europejskiej stwierdza, że program przesiewowy raka płuca za pomocą NDTK, jest polecanym
  badaniem przesiewowym w kierunka raka płuca.
  Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że Polska jest w czołówce krajów europejskich
  przygotowanych do prowadzenia programu przesiewowego w kierunku raka płuca.